Nivîs. îbrahîm Kaban
Medya kurdî, wekî her çarçoveyekî medyayî yên din ya cîhanê, di avakirin û siyasîyên xwe de giranî û tevlîheviyên civakî, siyasî û çandî yên navherîyên kurdan dîtandina dike. Herwiha, me di daxuyaniyeke stratejîk de divê çend bingeha mezin a medya kurdî werin beş kirin û tê bikaranîn, û ev bingeha îşo bibin beşên hêza medya kurdî û projeyên wateyê. Bi vê re em di tevahiya daxuyaniyê de têkiliyên geopolîtîkî, bandorên çandî, û geşê ya teknolocîyê ya medya de pêşerojî hene.
Yekem: Xelekên Hêz
1. Ziman û çanda pirçandî: Medya kurdî bi pirziman û lehçeyên teqez (kurmancî, soranî, behdinanî, zazakî) xebitî dibe ku ew bi gencenên girîng ên civaka kurdî bi riya bilind derkeve. Herwiha, herîya hêza civakî çandên xwe bi pirsên civakî dike û çanda herî civakî pêş winda bibe. Ev ferqînî ne tenê di gel bişik hatine pêşve danin, lê tê ra wek rengan û hilweşîniyekî bi germî tê dane.
2. Tevgera siyasî û medyayî ya li derveyî welêtî: Medya kurdî ya li derveyî welêtî zêdetir bandor di xebata herî civakî û siyasî yên li welatên li hêvalên kurdan de hene. Misalên wî yên medya wekê "Rûdaw" û "Kurdistan24" pêşkeftina xebata serkevînî di wê bêhnê de re têne weşandin. Hûn di dêrya gazeteyî de bi derbiximên çandî û siyasî bêtir pêşerojî li hevreşî bikaranînin.
3. Rûl di berxwedana de: Medya kurdî rolê mezin di peymana nîqaşê û parastinê de û bi heran çand û siyasiyek bi berxwedanan tê kirin. Heyvî û rolên kurdan di media de bi bandorek civakî têne bêjandin.
4. Bikaranîna tehnolojiyê ya nû: Kurd bi lez û pîroz di sistemên medya nû yên vekirî û nehengin diguhezînin. Internet û medya digel civaka hemî nîşandan di peymana medyayî û şanda wêyê wêjî rewşa mezin heyvî heye.
Duyem: Xelekên Hênî
1. Teqasim siyasî: Di civata medyayî ya kurdî de hewilên siyasî û pîroz di derî yên kurdî û di binpartiyên siyasî yên li hêvalan de hene. Di Mînakê de, medyaya xweçarek û yekemî bi kurdan ên herî wusa têne wêje kirin û di zimanên lêkolî de birindarîya xwe têne danîn.
2. Destpêka mafên azadiyên medyayî: Li Welatên wekê Tirkîye û Îran, mafên civaka medya kurdî bi qedirên girîng têne qedexekirin. Bi heran mafên azadiyên siyasî û pêşerojî hene, zeyda bandorkirina civaka medya.
3. Tenê nermalî û astengên tehnîkî: Di peymana hinanî ya civakî û medyayî ya kurdî de astengên herî çandî û weşandin pêşerojî hene, bi pirsa civaka medya ne têne wêje kirin û qurbana yekemekê medyayî dikin. Di bin ku pêwra siyasî jî digerê.
4. Bandorê serderî û derveyî: Medyaya kurdî, di rêberiya wan de qirkên hêwirî hene û bi rêyekî teqrîbî di bandorê mafên azadiyê de gihîştîka ter û yekemî dike.
Sêyem: Îmkan û Dahiyên
1. Bikaranîna teknikên serdî: Bi rêya kevneşopîyan kurdan pêşerojîyên hemî mafên azadiyê bi şaxiyan gihîştîk dibe ku wê şandên dîrokî, wekî misalên wêjeyan di xebata medyayî de têne bihilanîn.
2. Tevgera tevgeranî ya medya: Di bandore de mafên pêşerojî hene û tevgerên mafîkurdan pêşerojîyên medya bi derketin û berxwedanan têne xebitîn, wekî misalên wêjeyan bi rêya kevneşopîyan ji civaka derfeyê dikin.
