Nivîskar: Îbrahîm Kaban / Lêkolînerê Siyasî
Şxsiya kurd, di dema dirêj de bi tesîrên zêde ya jîografî, çalakiyên neteweî û dijewarên siyasî ve guherîye. Kurd, di nav çar dewletan de dijî, û her dijewar dikare bi awayekî cûda tesîrê li ser avahiyê şxsiya wan bidê. Ev gotar dixwaze bibe qada lêkolînê, çawa şxsiya kurdê tektîştekirî ye, çawa rû bi rû bi serbestiya neteweî ve dide û çi rûmeta malbata kurdî di vê çarçoveyê de ye.
1. Avahiyê Şxsiya Kurdan
1.1. Tesîrên Jîografî
Kurdistan herêmeke çiyayî ye, û çiyayan di dîrokê de ne tenê erdê kurdan bûn, lê jî biparêzê wan bûn. Ji ber vêye, kurd tenduristî, bidilî û xebatê hêsan naskirin. Jîografîya Kurdistan tesîrê zêde li ser wateya azadiyê û bijîşkîyê dike.
1.2. Kêmasî û Xwedîrî ya Civakî
Kurd bi awayekî bidil û mirî ve xwe naskirine. Di bîr û hestê wan de şeref, rûmet, dostanî û şînkirina xwepêşandan gelek girîng in. Ev têgihiştin dikare li pey rêzê kevneşopîyan û hêmanê miletê wan bigerin.
1.3. Dîrok û Tesîrên Xweparastinê
Kurd her dem bûne netewekê ku nûjen û nîqaşên wan li ser erdê xwe digirin. Çalakiya wan a xweparastinê ne tenê şxsiya siyasî bidê, lê wî gelek rûnîşan dide çawa wateya neteweperwerî bikar tîne û çawa vê tesîr li ser dîmên wan tê.
2. Serbestiya Neteweî û Şxsiya Kurd
2.1. Cûrbecûrîya Şikandina Neteweperwerî
Kurd di dîrokê de ser şikandin û nêrînên bigirtî yê neteweperwerî rabûn. Di gelek welatan de, kurdan di bin xebata asimilasyonê de mayînin. Lê ev milet di heman demê de xwe qet nehêla. Ev rûniştin di rêzê nasname û nasînê neteweyê de tesîrê girîng dide.
2.2. Xebata Neteweyî û Peywendiyên Civakî
Pêvajoya kurd di her çar parçan de her di rewşa xwe de ye, lê herêm, ziman û dîrokê xwe bi hev re ve digirin. Ev yekbûna wateyan tesîrê girîng li ser awayê xwezanî ya kurdan û daxwaza siyasî wan dide.
3. Malbata Kurdî û Avahiyê Şxsiya Siyasî
3.1. Rola Malbatê di Nasnameya Neteweyî de
Malbata kurdî dikare bikar bîne wekî yekem xwendîgehê şxsiya neteweyî. Ziman, stran, dîrok û agahdariyên dîrokî di nav malbatê de hatine şandin û ev dikare şxsiya zarokan avahî bike.
3.2. Rola Jinê di Xebata Siyasî de
Jinên kurd ne tenê di nav malbatê de xebat dikin, lê jî di şaxan siyasî û şoreşgerî de beşdar dibin. Ev dikare wê neteweperwerî bikar bîne û şxsiya şoreşperwerî bidê.
4. Şoreşa Kurdî û Tesîrên Wî
4.1. Awa Şoreş û Siyasetê
Kurd her dem têkiliyê mezin bi şoreş û xebata siyasî re heye. Hinek dikarin bi rêya şoreşa çandî û felsefî bidên, hinek jî di bin şoreşperweriyê û çalakiyên siyasî de bixebitin.
4.2. Rêz û Qedexeya Siyasî
Pêvajoya siyasî ya kurdan her dem bi qedexe û nêrînan rast dihat. Lê vê dikare tesîrê dike şxsiya kurd bi rêz û îmanê wan ve di binê.
Encam
Şxsiya kurdî ji ber rewşên civakî, jîografî û siyasî de guherîye. Kurd li berê xwe mijûl dike û tesîrê avahiyê neteweyî li ser nasnameya xwe nas dike. Malbata kurdî di xebata siyasî de dibe rûmeta herî girîng, û jin û zarok dikarin di nav vê daxwaza azadiyê de rûniştin bigirin.
