Dildar Başûrî / Endamê Tîmê Analîzê di Geostratejî de
Hilbijartinên herêma Kurdistanê ya Iraqê li ser astekê tûr û hewldanên zordar di navbera partiyan kurd de ye, bi taybetî li dijî guherandinên ku bi pêkhatina kêr û xweşqeydeyê ve girêdayî ne. Ev rebenekî hilbijartinê diyar dike û pêşbîniya encamên bi qasî qewimî çetir dike. Herçî bibe, dikare wêneka stratejîk ji bo çend faktoran xwedî karûbar di navçeya siyasî ya kurdî de pêşkêş bike.
1. Hêzên sereke yên di meydana siyasî de:
Partiya Demokrat a Kurdistanê (KDP): Seroktiya partiyê li serê Mesûd Barzanî ye. KDP hêzê siyasî ya herî mezin û bi hêrs e, bi taybetî di parêzgehên Hewlêr û Dihok de. Partiya Demokrat heya niha beşdarbûna xwe li ser çavkaniyên aborî û pergalek siyasî ya bi hêz ragihandinî xelas kiribe û serokatîya xwe paşdar dike.
Yekîtiya Nîştimanî ya Kurdistanê (YNK): Herçî ku pêşîhatinên hin çi dijwar in piştî mirina Celal Talebanî, YNK hêzê girîng e, bi taybetî li parêzgehê Silemanî û Kerkûkê. Piştgiriya yekîtî di dema nuhîn de, bi tawanbarî û daxwaziyên di navbera xwe de ji ber erd û berekirinên xwe digire, lê di herdu parêzgehên Silemanî û Kerkûk de tê gotin ku hêzeke sereke ye.
Hizba Gorran (Berxwedan): Di salên berê de wekî hêzekê girîng tê hesibandin, lê bi ev kêmkirina hêza xwe, Gorran hêzdar e, bi taybetî li Silemanî de, û digere ku dewlemendiyên bidine ciwanên ku dijî partiyên mezin ne.
Partiyên din: Wekî Cemiyetîya Îslamî ya Kurdistanî û Yekgirtûya Îslamî ya Kurdistanî, di meydana siyasî de rolên tevdêdîtî dixwazin lê qediya herdu partî di çalakiyên bigirêdayîn de dibin.
2. Kurtayî yên siyasî û ewlemendî:
Piştgiriya xelatan û têkoşînên navxweyî: Bikarhênerên di navbera partiyan de li ser tawanên nebeşerî, piştgiriyên kêmkirin û xizmetiyên ku alîkar in, nexweşî û bibîrînê digel hêzên siyasî peyda dikin. Ev astengî dikare xebatên hilbijartin yên gel bibinir, an partiyek ku bernameyên weqîm an dijberbûna bedbextîyê derxînin, dikarin hezb û sesyûran bidin.
Şer di navbera Hewlêr û Silemanî de: Peywendiyên dijwar di navbera Hewlêr, ku bi KDP-ya destbiya dike, û Silemanî, ku YNK bi hêz e, hilbijartinan giran dikin. Divê ev herî astengî ya herî mezin jî derket li navbera serhildanên serêtî û avahiyên xwebûn.
3. Karûbarên aborî û civakî:
Tewandina aborî: Pirsgirêkan aborî yên di Başûrê Kurdistanê de, wekî bêkarî û kêmkirina rêxistinên xizmetkar, êşên mezin a civakê ne. Partiyên ku xwediê pêşkêş kirina pêşketina aborî bidin, dikarin hevalan ji edîşeherên ku ji vê dawiyê re reş û jê hatin rûn bikirin.
Veqetiyên jînî û malperî: Peywendiyên mal û qebîlan yên hêzdar di vir de rolên girîng dibin; hinekê ji hilbijartin partiyên cûda wekî dinê bilind jî mecbûran bi ku hîn piraniya xwe qewimîşqandin.
4. Senaryoyên ku tê de zanîn:
Serketina Partiya Demokrat a Kurdistanê (KDP): Serketina partiya demokrat dikare pêş bibe, bi taybetî di herêmên ku hêzên mezin tune ye. Hêcê xizmetiyên partiyê di dema pêşerojê de bernameya xwe bidin ser çavkaniyên ku dixwazin daxwaz bikirin.
Pêşketina Yekîtiya Nîştimanî ya Kurdistanê (YNK): Herçî ku di navbera yekîtî de hebûna helwesta fermî û ji navbera xwe hemû hezekirineke dawam dike, û rêya serkeftin û fermî jî dikare bidomîne.
Girêdanên siyasî: Gava ku partiyên dijî KDP û YNK li her weqîm wêjeyên xwe pêşkêş bikin, ew dikare hewlên peymanan û sindiyan peydayî bikin da ku destûra berxwedanan li vir biparêzî.
5. Rola hêzên derveyî:
Îran û Tirkiya: Îran û Tirkiya herdu hêza wan yên siyasî ên Kurdistanê di ser borîyen partiyên din de taybetî girîng dibin. Her têkiliya derveyî dikare di qedexe û hilbijartinên dewletên din û borîyên xwerû de da heqê derkêşîtina borî û peymanan di derbasî xwe de ketin.
Encam:
Hilbijartin di Başûrê Kurdistanê de were peywastî ya têkildar dikare keftinê mezin bê, bi taybetî li herêmên ku yên herî zîz tune ye. Lê dibe ku nakokiyên navxweyî di Yekîtiya Niştimanî de û lawazbûna Tevgera Guhertin bibe sedema perçebûna dengan û bi vî awayî gihandina piraniyek zelal zehmet bike. Hevbendiyên siyasî dê ji bo pêkanîna hikûmeta dahatî bibin sereke û dibe ku em bibin şahidê qonaxek aloztir ji hilbijartinên berê, ku alozî di navbera Hewlêr û Silêmaniyê de zêde bibe.
