Herêma Kurdistanê: Tîma Lêkolînên Geo-strategî
Şevêkî bi tirsa xweşbûyî, Aştiyê Silêmaniyê bi deng û agrên qirîn û dagirkirina qelyananê hate şikandin. Girtina Lahor Şêx Cengî, yek ji hêzên girîng ên Yekîtiya Nîştimanî ya Kurdistanê, bi tenê nabe wekî nûçe yekdemî; ew girseyekî siyasî ye ku li ser bingeha nîzamê serokatiya pîştî Mam Celalê hate avakirin, çalakîyek ku her tiştî bi hev re diguherîne. Lahor, ku ji salan ve wekî şaxek jiyana YNK-ê û balafirekî bilind li dijî Sergeyên Pavel Talabanî tê hesibandin, di şevêkî bi dest bi desthilatdariya herêmî û hêza leşkerî hate dagirkirin.
Silêmaniyê ku ji ber salan de wekî navenda siyaseta Kurdî û dîwarê hevpariyê tê nasîn, niha bi rastî di destê pêvajoyekî nû de ye: nekarîna "serokatiya hevduyemîn" hate şikandin. Pavel bi desthilatdariya xwe dengê xwe ji bilî gotinê, bi xebatên amedekirî û hêzekan pêşkêş kir. Di rêya berê de, ew nikaribû bi awayekî ewlehî hemû alanên hêz û dergehên leşkerî dest bi dest bikin. Lê îro, wêgêrîn winda ye û şiklên dîrokê ji nû ve tê nivîsandin.
Lê ev pirsgirêk bi vê êdî nabe ku yekemîn qada ewlehiyê tê pêk anîn. Berî her tiştî, ev girtin çavkaniyeke pîroz nake, lê şopandina siyaseta Kurdistanê û pirsgirêka girseyekî dirêj a YNK-ê ye. Desthilatdariya Pavel xweşbûnê nîşan didat, lê jî herwisa girseyekî nû ava dike. Zorên ku li ser girêdana YNK-ê bûn, ji ber bijarte û girtiya Lahorê dê bi peymana şoreşê bimeşin. Hemû derd û lewha xwe bi dû re didin: tenê xebata ku hemû bawerîyekan bi kêmbûnê nehatin çareserkirin.
Ji bo Pavel, nîşana serkeftinê ew e ku ew niha kontrola rêxistin û hêza leşkerî bi dest xwe dixe. Ew xwe bi navê "serokê yekane" tê dayîn. Lê bo kesên ku bi hêjayî li Lahorê xwestin û bi dilê wan re ew wekî navekî civakî û alîkarî nas bû, ev rojekî mezin a ji wan re bi kêfxweşî ye. Wan çavên xwe li ser ku heye? Bêdengî? Qeza? An jî bi hêzî? Ev pirsgirêk bi awayekî dirêj dê naveroka nû ya siyasî li Silêmaniyê ava bike.
Di nava hemî vebijarkan de, têkiliyên siyasî û girseyên derve hîn jî girîng in. Ewle ne ku Ewropa û Dewletên Yekbûyî alîkarê girtiya Lahorê bibe, lê ew dikarin di bin şikl û pîvana li ser hemberiyên Kurdistanê de bi kar bînin. Eger ferman ji alîya nûvenda navneteweyî bê, dê pêşniyara "têkiliya alîkariyê" bi hev re were girtin: xistinê li ber navenda dadrêj, ewlekirina bi awayekî şiklî, an jî derxistinê ji binarên siyasî. Lê ev hemî bi cih re ne pirsgirêkên bingehîn nakeşin; tenê bi ser şikên dike û demekî kêm avahî dikin.
Lê her şev û roj jî tê bêrsiv: ev kêşeya lêkolînê dê bi çi dawî bibe? Şil û şorrên civakî, kêmî kar û girseyên aborî her roj zêde dibin. Li Silêmaniyê, ku civaka giştî bi şopandin û serhildan nas dike, tenê sparkek dikare hemî navçeyê bi şewatê bigire. Piştî ev, pirsgirêk tenê YNK-ê re nayê sinor kirin, lê her Kurdistanê di bin erênî û daxuyanên ewlehî de tê destnîşan kirin. Her şewat li Silêmaniyê dê di navbera Hewlêr û Bagdadê de gelek giran bibe.
Naha, girtiya Lahorê ji hêla Pavel ve bi karanîna hêzekan hate pêkanîn, lê pêvajoya vê jîyana nû hêj destpêkî ye. Di bin wê, Kurdistan di navbera du rêyan de ye: ewlehiya desthilatdariya Pavel bi awayekî yekdemî, an jî avakirinê girseyeke nû ya di bin serokatiya civakî û siyasî de. Ev di bin çareseriya siyasî de dikare hemû çavên din bi hev re bişîne, lê her dem bi awayekî dîrokî zêdetir dikare be.
Bi qasî ku hêvî û şerm dike, em dê gotinêk bêjim: girtina Lahor Şêx Cengî nake ku pirsgirêkên YNK-ê dawî bibin, lê tenê wê ji asteke din re derbasa bike. Ev girseyê ji bo Kurdistanê ne yek tenê tişt e, belkî hemû siyaseta navneteweyî û girseyên pêşerojê li herêmê biguherîne. Kurdistan îro li qada girseyeke mezintirê dijî — ji navbera serketina Pavel ve heta encama dawîn, di derhêla hemû serhildan û qerargiriyên siyasî de.
Silêmaniyê ku ji ber salan de wekî navenda siyaseta Kurdî û dîwarê hevpariyê tê nasîn, niha bi rastî di destê pêvajoyekî nû de ye: nekarîna "serokatiya hevduyemîn" hate şikandin. Pavel bi desthilatdariya xwe dengê xwe ji bilî gotinê, bi xebatên amedekirî û hêzekan pêşkêş kir. Di rêya berê de, ew nikaribû bi awayekî ewlehî hemû alanên hêz û dergehên leşkerî dest bi dest bikin. Lê îro, wêgêrîn winda ye û şiklên dîrokê ji nû ve tê nivîsandin.
Lê ev pirsgirêk bi vê êdî nabe ku yekemîn qada ewlehiyê tê pêk anîn. Berî her tiştî, ev girtin çavkaniyeke pîroz nake, lê şopandina siyaseta Kurdistanê û pirsgirêka girseyekî dirêj a YNK-ê ye. Desthilatdariya Pavel xweşbûnê nîşan didat, lê jî herwisa girseyekî nû ava dike. Zorên ku li ser girêdana YNK-ê bûn, ji ber bijarte û girtiya Lahorê dê bi peymana şoreşê bimeşin. Hemû derd û lewha xwe bi dû re didin: tenê xebata ku hemû bawerîyekan bi kêmbûnê nehatin çareserkirin.
Ji bo Pavel, nîşana serkeftinê ew e ku ew niha kontrola rêxistin û hêza leşkerî bi dest xwe dixe. Ew xwe bi navê "serokê yekane" tê dayîn. Lê bo kesên ku bi hêjayî li Lahorê xwestin û bi dilê wan re ew wekî navekî civakî û alîkarî nas bû, ev rojekî mezin a ji wan re bi kêfxweşî ye. Wan çavên xwe li ser ku heye? Bêdengî? Qeza? An jî bi hêzî? Ev pirsgirêk bi awayekî dirêj dê naveroka nû ya siyasî li Silêmaniyê ava bike.
Di nava hemî vebijarkan de, têkiliyên siyasî û girseyên derve hîn jî girîng in. Ewle ne ku Ewropa û Dewletên Yekbûyî alîkarê girtiya Lahorê bibe, lê ew dikarin di bin şikl û pîvana li ser hemberiyên Kurdistanê de bi kar bînin. Eger ferman ji alîya nûvenda navneteweyî bê, dê pêşniyara "têkiliya alîkariyê" bi hev re were girtin: xistinê li ber navenda dadrêj, ewlekirina bi awayekî şiklî, an jî derxistinê ji binarên siyasî. Lê ev hemî bi cih re ne pirsgirêkên bingehîn nakeşin; tenê bi ser şikên dike û demekî kêm avahî dikin.
Lê her şev û roj jî tê bêrsiv: ev kêşeya lêkolînê dê bi çi dawî bibe? Şil û şorrên civakî, kêmî kar û girseyên aborî her roj zêde dibin. Li Silêmaniyê, ku civaka giştî bi şopandin û serhildan nas dike, tenê sparkek dikare hemî navçeyê bi şewatê bigire. Piştî ev, pirsgirêk tenê YNK-ê re nayê sinor kirin, lê her Kurdistanê di bin erênî û daxuyanên ewlehî de tê destnîşan kirin. Her şewat li Silêmaniyê dê di navbera Hewlêr û Bagdadê de gelek giran bibe.
Naha, girtiya Lahorê ji hêla Pavel ve bi karanîna hêzekan hate pêkanîn, lê pêvajoya vê jîyana nû hêj destpêkî ye. Di bin wê, Kurdistan di navbera du rêyan de ye: ewlehiya desthilatdariya Pavel bi awayekî yekdemî, an jî avakirinê girseyeke nû ya di bin serokatiya civakî û siyasî de. Ev di bin çareseriya siyasî de dikare hemû çavên din bi hev re bişîne, lê her dem bi awayekî dîrokî zêdetir dikare be.
Bi qasî ku hêvî û şerm dike, em dê gotinêk bêjim: girtina Lahor Şêx Cengî nake ku pirsgirêkên YNK-ê dawî bibin, lê tenê wê ji asteke din re derbasa bike. Ev girseyê ji bo Kurdistanê ne yek tenê tişt e, belkî hemû siyaseta navneteweyî û girseyên pêşerojê li herêmê biguherîne. Kurdistan îro li qada girseyeke mezintirê dijî — ji navbera serketina Pavel ve heta encama dawîn, di derhêla hemû serhildan û qerargiriyên siyasî de.
